Z jakim skutkiem wprowadzono podatek kościelny w Niemczech?


Podatek kościelny był w Niemczech wprowadzany stopniowo po wojnie. On zafunkcjonował wtedy, kiedy była prosperity gospodarcza. Teraz żadne inne rozwiązania nie przyniosłyby takich dochodów Kościołowi w Niemczech jak ten podatek, mimo że wiernych ubywa poprzez wystąpienia z Kościoła i zmniejszenie liczby narodzin.


Kościół na tym zyskał czy stracił?


Finansowo jest to rozwiązanie bardzo sprawne w dobrze funkcjonującej gospodarce. Dzięki niemu Kościół wie, na czym stoi.


Co jest finansowane z podatku kościelnego?


Pensje biskupów i sufraganów są państwowe, nie z podatku kościelnego. Pensje księży również nie są z niego, ale z gruntów kościelnych, które Kościół wydzierżawił. Z podatku są opłacane osoby świeckie pracujące w Kościele, np. w różnych wydziałach kurii, przedszkola, żłobki, sierocińce, domy opieki itp. prowadzone przez Caritas. On jest integralną częścią kurii. Także remonty kościołów: 35 proc. ma sfinansować parafia, 65 proc. z kurii. Taki remont odbywa się po oficjalnym przetargu. Bogate diecezje jak kolońska czy monachijska dają też uzbieraną nadwyżkę do wspólnego koszyka, z którego wspomagane są diecezje biedniejsze, które są w regionach bardziej rolniczych, a mniej uprzemysłowionych.


A pieniądze z tacy czy intencji mszalnych?


To są niewielkie sumy. Nie pobiera się żadnych opłat za chrzest, wychodząc z założenia, że dostęp do wiary powinien być darmowy, a nie ograniczany jakimiś płatnościami. Kuria ustala cennik, to jest przejrzyste, co ile kosztuje. To nie są duże sumy. Księża w Niemczech nie biją się o bogate parafie, bo są w inny sposób zabezpieczeni materialnie.


Czy to zabezpieczenie jest do końca dobre? Czy ten finansowy komfort ma swoją cenę?


Coś w tym jest, bo taki spokój powoduje, że traci się impet w pozyskiwaniu wiernych. Ksiądz czuje się zabezpieczony. Ma pensję i emeryturę na poziomie średniego niemieckiego urzędnika, a oni nie są źle opłacani.


Słyszałem o takich księżach, którzy przechodząc na emeryturę, kupują sobie samochód turystyczny, zamykają kościół i jadą zwiedzać świat.


Są i tacy. Bardzo wielu jednak pomaga dalej na emeryturze w zależności, jak zdrowie pozwala. Oni mieszkają w tzw. związkach parafialnych, bo tutaj prawie nie ma już samodzielnych parafii.


Wróćmy do podatku kościelnego. Dobre strony to spokój finansowy, a minusy?


On nie zmusza do pozyskiwania wiernych. Zabezpieczenie, jakie daje, nie przynagla do większej ilości wiernych.


A wierni? Jak się on odbija na nich?


Wystąpienia z Kościoła. Najpierw jest zanik praktyk religijnych, później utrata wiary i oficjalne wystąpienie z Kościoła. Czasem małe zaiskrzenie powoduje odejście, wierny wyczyta jakąś negatywną opinię o księdzu czy, jego zdaniem, ksiądz niezbyt pobożnie odprawił pogrzeb jego bliskiego.


Czyli płacę na Kościół i wymagam?


Robi się z Kościoła supermarket. Pozycja roszczeniowa ze strony wiernych jest mocna, np. domagają się, aby Msza św. wyglądała w taki sposób, w jaki oni chcą, wybierają pieśni. To, co oferuje Kościół, jest... tylko towarem.


Poglądy wiernych, np. dotyczące edukacji seksualnej, mają wpływ na nauczanie w niemieckim Kościele?


Prądy liberalne są na wielu poziomach. Temat moralności seksualnej jest w Kościele tematem tabu. Żeby się wiernym nie narażać i żeby media nie rozszarpały. Dominuje opinia: co ksiądz może o tym wiedzieć, skoro nie ma o tym zielonego pojęcia.


Czy ten model podatku kościelnego sprawdziłby się w Polsce?


To jest zinstytucjonalizowanie Kościoła. Przestaje funkcjonować wspólnota, zasada ofiarności czy dobrowolności. Podatek jest swego rodzaju obowiązkiem, musem. To jest zabiciem ducha Kościoła.


Jestem w Niemczech 20 lat i może też pewnych rzeczy już nie widzę tak wyraźnie, bo spowszechniały.


A co mówi się w Niemczech o polskim Kościele?


To co do nas przyszło, przyjdzie i do was. Czas, kiedy patrzono z nadzieją na Polskę, to były pierwsze lata pontyfikatu papieskiego. To jest ciągłe patrzenie na Polskę z pozycji wyższej kultury, to daje się odczuć. Oni czują się lepsi.


A jaki jest przeciętny niemiecki katolik?


W mojej jednej parafii do kościoła co niedzielę chodzi ok. 20 proc., a w drugiej ok. 10 proc. Jak na Niemcy to jest średnia. Spowiedź jest martwym sakramentem. Z naszego związku parafialnego liczącego 3700 osób na święta spowiada się kilkanaście na ok. 500 aktywnych. Spowiedź zastąpiły nabożeństwa pokutne albo spowiedź powszechna na początku Mszy św. i jest przeświadczenie, że nie grzeszy się ciężko. Strasznie trudno jest z takiego myślenia wybić, bo to jest już drugie pokolenie.


Wiernych ubywa?


Tak, to jest proces od lat 50., czyli od momentu stabilizacji gospodarczej i odczuwalnego dobrobytu. Nic nie znosi próżni, więc jest to wypełniane wiarą np. w amulety, inną aktywnością. Błędy księży są mocno wyolbrzymiane, bezkrytycznie wierzy się telewizji.

 

Rozmawiał Jarosław Wróblewski

 

Fot: Katedra Św. Stefana w Passau/atlastravelweb.com