Prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden rozmawiał telefonicznie z prezydentem Turcji Tayipem Erdoganem 27 czerwca 2022 roku, dzień przed szczytem w Madrycie w związku z wetem Turcji w NATO. Następnie Turcy podjęli rozmowy ze stroną sojuszu 28 czerwca 2022 roku a w wyniku zmiany tureckiego stanowiska w sprawie Finlandii i Szwecji, przywódca turecki miał okazję odbyć rozmowę twarzą w twarz z amerykańskim prezydentem 29 czerwca 2022 roku. Politycy spotkali się w Madrycie na godzinne spotkanie pierwszy raz po rocznej przerwie. W ramach zamkniętych dla mediów konsultacji poruszono kwestie wsparcia dla Ukrainy; Turcja zadeklarowała, że będzie gwarantem bezpieczeństwa dla Ukrainy (w ramach forsowanego przez Turcję planu Organizacji Narodów Zjednoczonych) tj. w przypadku rozminowywania portu w Odessie (które może potrwać do 3 miesięcy), Turcja obejmie także opieką przetransportowanie ukraińskiego zboża drogą morską do portu w Konstancji (docelowo do Afryki) w ramach międzynarodowego konwoju morskiego. Tematyka rozmowy obejmowała również kwestie bezpieczeństwa w regionie w tym tureckich aspiracji w basenie Morza Śródziemnego tj. kwestii syryjskiej i konfliktu z Grecją. Spotkanie dwóch prezydentów było możliwe dzięki podpisaniu z inicjatywy tureckiej tzw „memorandum w sprawie Szwecji i Finlandii w NATO”, które pozwoliło Turkom znieść weto przeciwko wstąpieniu dwóch nowych państw do NATO.
Po spotkaniu prezydenta Turcji, z prezydentem Finlandii Sauli Ninisto, premier Szwecji Magdaleną Anderson i Sekretarzem Generalnym NATO Jensem Stoltenbergiem (nie był częścią porozumienia), postanowiono, że Turcja, Szwecja, Finlandia będą wspólnie współpracowały wywiadowczo w zwalczaniu terroryzmu w tym podtrzymają uznanie PKK tj. Partię Pracujących Kurdystanu za organizację terrorystyczną (Szwecja już od 40 lat uznaje KKP za terrorystów). Nie udało się tak jak chciał prezydent Erdogan powiązać YPG (Partii Unii Demokratycznej Kurdów z Syrii) z Kurdyjską Partią Pracy. Za to Szwecja i Finlandia zniosły embargo na sprzedaż broni dla Turcji, które obowiązywało od 2019 roku. Przywódcy Szwecji i Finlandii zgodzili się także na nie przesyłanie broni dla YPG i FETÖ tj. terrorystycznego ugrupowania tureckiego opozycjonisty Fethullaha Gulena uważanego przez tureckiego przywódcę za osobę odpowiedzialną za przeprowadzenie puczu wojskowego 15 czerwca 2016 roku w Turcji. Warto zauważyć, że żaden podmiot międzynarodowy nie powiązał skrótu FETO z żadną organizacją terrorystyczną. Jest to nowy skrót użyty na potrzebę tego memorandum, więc Turcja użyła nieistniejącej nazwy w dokumencie międzynarodowym by przekazać następnie własnej opinii publicznej, że walczy z największym opozycjonistą w Turcji przed wyborami w 2023 roku wspólnie z partnerami sojuszniczymi. Następnym krokiem w przyjęciu nowych członków do NATO będzie głosowanie w parlamentach państw członkowskich nad ratyfikacją podpisanego przez wszystkich członków sojuszu 28 czerwca 2022 roku w Madrycie, protokołu akcesyjnego dla Szwecji i Finlandii. Istnieje obawa, że Turcy będą się wyłamywać a ich parlament nie poprze protokołu akcesyjnego, ponieważ Szwecja i Finlandia są sceptycznie nastawione do wymagań strony tureckiej o których nie ma informacji w memorandum. Lista 73 osób , których deportacji domaga się Turcja zdaniem Szwecji nie istnieje a Szwedzki Sąd Najwyższy już od dwóch dekad nie podejmuje i nie chce podjąć ekstradycji obywateli pochodzenia kurdyjskiego a od 6 lat osób powiązanych z Gulenem i nie widzi możliwej zmiany kierunku swojej polityki w przyszłości.
Turcja podtrzymywała weto w strukturach organizacji by nie przyjmować nowych członków sojuszu do czasu uzyskania korzyści materialnych lub politycznych ze strony Stanów Zjednoczonych. Nic, więc dziwnego, że w momencie braku uzyskania oczekiwanych rezultatów od maja 2022 (od momentu złożenia wniosków o przyjęcie do sojuszu przez Szwecję i Finlandię), Turcja wycofała swoje weto, wychodząc z twarzą po podpisaniu trójstronnego porozumienia, uzyskując propagandowe zwycięstwo. Udało im się wizerunkowo powiązać pomniejsze organizacje kurdyjskie i opozycję turecką z partią PKK choć w samym memorandum nie ma o tym mowy. Należy podkreślić, że wycofanie weta miało jeszcze miejsce przed rozpoczęciem samego szczytu a samo Memorandum nie jest dokumentem wiążącym, więc jego zapisy będą rozpatrywane wyłącznie przez sądownictwo trzech państw członkowskich. Kwestia ekstradycji leży w gestii stron wiążących a prawodawstwo dotyczące uchodźctwa w Finlandii i Szwecji jest o tyle liberalne, że w państwach skandynawskich osoby o statusie uchodźcy lub zagrożenia życia nie mają prawa być deportowane w ramach zasady non-refoulment. Szwecja jest znana z przestrzegania praw człowieka, więc wydaje się mało prawdopodobne by mogła wydalić uchodźców bądź swoich obywateli pochodzenia kurdyjskiego, ponieważ nadszarpnęło by to ich wizerunek (2% całego szwedzkiego społeczeństwa stanowią osoby etniczności kurdyjskiej). Turcy nie mogą mieć pewności, że dokument porozumienia będzie przestrzegany. Jego zapisy nie dotyczą terroryzmu w rozumieniu tureckim, więc Szwecja i Finlandia mogą uznać również organizacje takie jak „Szare Wilki” albo „Bractwo Muzułmańskie” za organizację terrorystyczną, ponieważ są popierane i wspierane finansowo przez Republikę Turecką.
Tureckie wsparcie dla działań Stanów Zjednoczonych jest obecnie potrzebne Joe Bidenowi, ponieważ Turcja jako największe państwo w regionie po Ukrainie i Rosji jest w stanie być zaangażowanym w zapewnienie stabilności w regionie basenu Morza Czarnego ze względu na swoją pozycję i potencjał ludnościowy, geograficzny i militarny. Obecnie Turcja podjęła się próby mediacji w konflikcie ukraińsko-rosyjskim a w przeszłości prowadziła rozmowy dwustronne z Rosją w zapewnieniu bezpieczeństwa południowemu Kaukazowi w kontekście wojny o Górski Karabach w 2020 roku między Armenią a Azerbejdżanem. Co ciekawe Joe Biden podejmując dialog z Tayipem Erdoganem naraża się na ostracyzm ze strony kongresmenów amerykańskich. Na amerykański dyskurs polityczny o tematyce tureckiej silnie oddziaływane greckie lobby, które reprezentuje interesy mniejszości greckiej na terytorium Stanów Zjednoczonych. Jeszcze w czasie rozmowy telefonicznej Erdogana i Bidena, USA nie chciało poprzeć Turcji w obecnym sporze na Morzu Egejskim między Ankarą a Atenami o wyspy przybrzeżne i o szelf kontynentalny na Morzu Śródziemnym. Pójście na kompromis ze strony Turcji w kwestii przyjęcia nowych członków do NATO odtworzyło możliwość realizowania relacji biznesowych Stanów Zjednoczonych i Turcji w wymiarze militarnym po czasowym impasie w relacjach dwustronnych. Obecnie obydwie strony renegocjują realizację kontraktu na kupno przez Erdogana 40 amerykańskich myśliwców Lockhead F-16 od Stanów Zjednoczonych i modernizację 80 tureckich F-16 już na wyposażeniu tureckich sił powietrznych. Rozmowy zostały wstrzymane jeszcze przed eskalacją kryzysu ukraińskiego po zakupie przez Republikę Turecką rosyjskiego systemu przeciwrakietowego S-400 Triumf w 2017 roku przez co Turcja została wyłączona z projektu samolotów F – 35 w 2019 roku w którym była strategicznym partnerem już od 1999 roku. W czerwcu 2022 roku Pentagon zgodził się na realizację kontraktu na nowe F-16, ale trwająca już od pięciu lat debata w amerykańskim kongresie na temat przynależności Turcji do grona amerykańskich sojuszników negatywnie rzutuje na faktyczną realizację całego przedsięwzięcia pomimo zmiany orientacji politycznej prezydenta Tayipa Erdogana w ostatnim czasie. Mimo wszystko nagła zmiana stanowiska tureckiego przyczyniła się do pozytywnego rozwoju wypadków i realizacji najważniejszej kwestii w Europie dla Stanów Zjednoczonych obecnie czyli członkostwa w NATO silnych gospodarek europejskich z potencjałem militarnym i technologicznym w obszarze basenu Morza Bałtyckiego tj. Szwecji i Finlandii. W przypadku podtrzymania weta przez Turcję w sytuacji szczytu w Madrycie, Stany Zjednoczone musiałyby posunąć się do działań, których turecka gospodarka by nie wytrzymała tj. sankcji.
W basenie Morza Czarnego inni sojusznicy tacy jak Ukraina mają ograniczone możliwości ze względu na wojnę z Rosją a Rumunia czy Bułgaria mają określone cele geopolitycznej współpracy z silniejszymi od siebie partnerami w Europie jak z Francją czy Niemcami a ich potencjał gospodarczy i militarny jest dużo mniejszy od ukraińskiego czy tureckiego. Pozostaje więc Turcja. Sytuacja w regionie bliskiego wschodu jest na tyle skomplikowana od czasu wycofania się Amerykanów z Syrii w 2020 roku, że Turcja jest obecnie jedynym, rzeczywistym w regionie partnerem Stanów Zjednoczonych (ze stabilnym aparatem władzy po 2016 roku) po Izraelu i Arabii Saudyjskiej (kraju również o niesprecyzowanej orientacji sojuszniczej). Państwa średniej wielkości o istotnym znaczeniu w regionie jeszcze z czasów zimnej wojny: Irak, Syria czy Iran, nie potrafią podjąć dialogu ze Stanami Zjednoczonymi. Obecny Iran nie jest chętny do ponownej współpracy jak w przeszłości za czasów Mohammada Reza Pahlawi, ze względu na silne oddziaływanie radykalnego islamu i utratę wiarygodności zachodu na tym obszarze. Prezydent USA widzi potrzebę posiadania silnego partnera w regionie jakim jest Turcja, który mimo własnego, niekoniecznie zbieżnego z USA zdania (Turcy planują inwazję na ANEES tj. Północno-wschodnią Syrię bez amerykańskiego błogosławieństwa), jest w stanie prowadzić własną politykę mocarstwową w regionie (np.: walka z kurdyjską milicją i syryjskie Daesh) a podobieństwo kwestii palestyńskiej do kurdyjskiej może wyeliminować potencjalną wrogość Izraela i Turcji ze względu na zbieżne interesy w Syrii (walka o wpływy z Asadem i Rosją) i posiadanie wspólnego rywala w regionie jakim jest Iran.
Turcja podobnie jak w przeszłości osiąga swoje cele polityczne dzięki tzw „szantażowi” partnerów międzynarodowych kwestią kurdyjską i balansowaniu między Stanami Zjednoczonymi a Federacją Rosyjską. Już w 2019 roku Turcja chciała uzależnić kwestię wsparcia w ramach obrony kolektywnej, państwa wschodniej flanki NATO w tym Polskę by poparły turecką operację w Syrii przeciwko kurdyjskiemu ugrupowaniu (milicji) YPG po wyrzuceniu Turcji z programu samolotów F-35. W obecnej sytuacji grono państw uznających kwestię kurdyjską za zagrożenie zostało poszerzone, jak podają media tureckie i turecka strona rządowa (Minister sprawiedliwości Bekir Bozdağ ) „jest to zwycięstwo narodu Tureckiego i Republiki Tureckiej a kwestia ekstradycji jest wciąż aktualna”. Doradca ds. prasy i public relations z basin.adalet.gov.tr twierdzi, że kolektywna obrona NATO może dojść do skutku wyłącznie wtedy gdy bezpieczeństwo poszczególnym członkom zostanie zapewnione. Wysiłek turecki w zwalczaniu Daesh w Syrii przyczynia się do zapewnienia bezpieczeństwa sojuszu. Według tego portalu można zauważyć, że państwa takie jak Szwecja, Francja, Niemcy i Stany Zjednoczone od dawna wspierają organizacje terrorystyczne. W związku z tym osiągnięcie konsensusu we wspólnym zdefiniowaniu terroryzmu i ocenianie poparcia dla danej organizacji ze względu na własne partykularne interesy będzie nadal kwestią sporną. Niejednoznaczność działań prezydenta Turcji wywiera silną presję na Zachodzie, co stawia przed nami pytanie jakie stanowisko może przyjąć Turcja w przypadku zwycięstwa Federacji Rosyjskiej we wschodniej części Ukrainy? Czy Prezydent Erdogan nie spróbuje ponownie przyłączyć się do obozu państw niedemokratycznych w tym Rosji, Iranu, czy Chin by ponownie uzyskać korzyści materialne bądź polityczne poprzez presję na zachodzie?
Artykuł pierwotnie ukazał się na stronie think tanku Warsaw Institute.
_________
Bibliografia:
https://www.dailysabah.com/opinion/columns/natos-critical-madrid-summit-and-turkey .
https://www.hurriyetdailynews.com/sweden-pledges-to-abide-by-nato-agreement-with-turkiye-175067
https://www.aljazeera.com/news/2022/6/8/un-plan-to-get-ukraine-grains-out-faces-hurdles
https://www.dailysabah.com/opinion/columns/natos-critical-madrid-summit-and-turkey .
https://www.thedefensepost.com/2021/10/29/turkey-us-f-16/
https://www.al-monitor.com/originals/2022/06/pentagon-fully-supports-f-16-sale-turkey
https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/06/30/biden-erdogan-thaw-turkey-help-ukraine-against-russia/
https://www.theguardian.com/world/2022/jun/29/erdogan-gains-from-lifting-sweden-and-finland-nato-veto-with-us-fighter-jet-promise
https://www.hurriyetdailynews.com/sweden-pledges-to-abide-by-nato-agreement-with-turkiye-175067
https://defence24.pl/geopolityka/memorandum-ws-szwecji-i-finlandii-w-nato-pozorne-ustepstwa-wobec-turcji-opinia
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1933636,1,turcja-stawia-nato-pod-sciana.read
https://www.jstor.org/stable/42704963
https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-05/turkey-threatens-to-veto-sweden-and-finland-s-nato-bids
https://www.voanews.com/a/nato-to-sign-accession-protocols-for-finland-sweden/6645515.html
https://www.government.se/speeches/2022/06/speech-by-prime-minister-magdalena-andersson-following-meeting-with-nato-secretary-general-in-brussels/
https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/06/28/readout-of-president-bidens-call-with-president-erdogan-of-turkey/
https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/06/29/readout-of-president-bidens-meeting-with-president-recep-tayyip-erdogan-of-turkey-2/
https://www.hurriyetdailynews.com/turkish-russian-military-officials-discuss-food-corridor-in-black-sea-175112
https://www.hurriyetdailynews.com/sweden-finland-complete-accession-talks-at-nato-hq-175097
![Pomagaj z nami samotnym matkom. Przekaż 1,5% Fundacji S.O.S. Obrony Poczętego Życia! [Materiał promocyjny]](https://cdn.fronda.pl/imgcache/262x147/c/uploads/news/dziecko-matka-pixabay-1705157436-1709640878-1713521785.webp)
