To już drugie z rzędu święta wielkanocne, w których katolicy nie mogą w pełni uczestniczyć z powodu obostrzeń związanych z pandemią koronawirusa. Nie sposób nie stawiać sobie pytania: czy może to być karą za grzechy ludzkości? Dziś przecież mamy do czynienia nie tylko z ujawnianymi grzechami Kościoła, ale także z coraz powszechniejszym „prawem” do aborcji czy z rozwiązłością seksualną na świecie. Czy jako katolicy możemy w ten sposób patrzeć na sytuację, w jakiej się znajdujemy?

Ks. Andrzej Kobyliński: Nie zgadzam się z takim myśleniem. Niestety, odczytywanie obecnej pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 jako kary Bożej jest dość powszechne wśród duchownych i świeckich w Kościele katolickim w naszej Ojczyźnie. Jestem tym przerażony. Kilka dni temu na antenie Telewizji Polsat News ks. prof. Robert Skrzypczak wypowiedział w kontekście aktualnej pandemii następujące słowa: „Ja bym nie uciekał od pojęcia «kara Boża». Myślę, że w tym wypadku mamy do czynienia z tym, co potwierdza wiele znaków z nieba. Maryja nieustannie przestrzega przed karą jako konsekwencją grzechów”. Nie rozumiem tej wypowiedzi. To słowa szkodliwe i niebezpieczne.

Dlaczego?

Po doświadczeniu niewyobrażalnego barbarzyństwa XX wieku trzeba na nowo przemyśleć relację istniejącą między Bogiem i tajemnicą zła. Nie wolno dzisiaj powtarzać bezrefleksyjnie starych określeń teologicznych pochodzących z dawnych epok. W ubiegłym stuleciu zbudowano kilkadziesiąt tysięcy niemieckich obozów koncentracyjnych, rosyjskich gułagów i chińskich laogai. W tych okrutnych fabrykach śmierci zamordowano w bestialski sposób dziesiątki milionów niewinnych ludzi. To była apokalipsa. Demoniczne zło zakrólowało nad światem. Dlaczego Bóg nie interweniował, gdy w Auschwitz w komorach gazowych zabijano cyklonem B kobiety, mężczyzn i dzieci? Gdzie był Bóg, gdy na Kołymie ginęli z głodu nasi bracia i siostry?

Czy zatem zło jest argumentem przeciw istnieniu Boga?

Nie, wprost przeciwnie. Jeśli zło niszczy nasze życie, to potrzebujemy istnienia Boga, żeby je przezwyciężyć. Po niewyobrażalnych zbrodniach XX wieku nie wolno zbyt łatwo wypowiadać stwierdzeń o karach Bożych czy o złu, które niebiosa zsyłają na świat. Wielką tajemnicę zła trzeba przemyśleć na nowo. Czymś koniecznym jest adekwatne określenie tego, na czym polega obecność Boga w świecie. To wielkie wyzwanie filozoficzne. Trzeba je podjąć. Nie wolno intelektualnie zdezerterować. Niestety, wielu katolików przyjmuje bezkrytycznie orędzia dotyczące Boga, który rzekomo zsyła na świat różnego rodzaju kary.

Można podać jakiś przykład?

Na warszawskich Siekierkach istnieje Sanktuarium Matki Bożej Nauczycielki Młodzieży. Powstało ono w miejscu prawdopodobnych objawień maryjnych z lat 1943–1949. W dniu 22 października 1943 roku Matka Boża miała powiedzieć do Władysławy Fronczak następujące słowa: „Dziateczki kochane, przychodźcie i módlcie się, to nie będę was karał. Daleko macie do kościoła, to módlcie się tu, a będę się wami opiekował. Nawracajcie się, dziateczki, to Syn Mój nie będzie was karał, a jak się nie nawrócicie, to was ukarze”. W wypowiedziach Władysławy Fronczak nawet Powstanie Warszawskie było prezentowane jako kara za grzechy. Nie mogę się z tym zgodzić. Nie potrafię wierzyć w Boga, który rzekomo doprowadził do spalenia wielkiego miasta w środku Europy, wymordowania 200 tysięcy jego mieszkańców i wypędzenia tych wszystkich, którzy nie zginęli od spadających z nieba bomb lub pod gruzami zniszczonych domów. Nie wierzę w to, że Bóg ukarał Warszawę, zsyłając piekło na ziemię.

Obecnie Polska wydaje się wciąż wyjątkowa na mapie Europy, gdy chodzi o podejście do moralności i religii. O ile w krajach Zachodu granica związana z aborcją czy eutanazją wciąż przesuwana jest coraz dalej, w Polsce mamy do czynienia z sytuacją dokładnie odwrotną. Również i religijność w Polsce wydaje się wciąż ewenementem w skali europejskiej. Jaką rolę może odegrać nasz kraj, gdy chodzi o przyszłość Kościoła katolickiego?

Rzeczywiście w naszym kraju mieszka wciąż duża grupa ludzi, którzy wyznają wartości konserwatywne. To nas odróżnia nie tylko od krajów zachodnich, ale także od takich państw jak Rosja, Czechy czy Łotwa. Kwestią decydującą w najbliższych latach będzie jednak demografia. Zagłada demograficzna naszego kraju sprawi, że nasza promocja wartości konserwatywnych będzie coraz słabsza.

Zagłada?

Tak, naszemu narodowi grozi zagłada biologiczna. To temat tabu w naszej Ojczyźnie. Nikt nie chce o tym mówić. W latach 2019-2020 odbyły się w naszym kraju trzy wielkie kampanie wyborcze: europejska, parlamentarna i prezydencka. Niestety, temat kryzysu demograficznego był kompletnie przemilczany przez polityków ze wszystkich partii politycznych. W 2100 roku może w Polsce mieszkać tylko 21 milionów mieszkańców, w większości ludzi w podeszłym wieku. Kryzys demograficzny w naszej Ojczyźnie jest o wiele głębszy niż w zlaicyzowanych krajach Europy Zachodniej. W 2020 roku w naszym kraju przyszło na świat 357,4 tysięcy dzieci. Był to także rok największej liczby zgonów po II wojnie światowej. Zmarło 486,2 tysiące osób. Wysoka śmiertelność to oczywiście przede wszystkim efekt epidemii koronawirusa oraz jej konsekwencji dla systemu ochrony zdrowia. Dane nie kłamią. W ubiegłym roku w Polsce urodziło się aż 129 tysięcy osób mniej niż zmarło.

Zapytałem o Europę Zachodnią nie bez powodu. Kościoły w niektórych krajach, chociażby w Niemczech, zdają się robić wszystko, aby iść z „duchem czasu”. Dość wspomnieć krytykę decyzji Watykanu w sprawie błogosławienia związków jednopłciowych. Niektórzy mówią wprost o początku schizmy. Rzeczywiście jest aż tak źle? I jak na tym tle wypada Polska?

W naszej Ojczyźnie zasadniczo nie interesujemy się trudnym losem katolików w innych państwach. Pod tym względem w naszym kraju dominuje obojętność. W Kościele katolickim w Niemczech może dojść rzeczywiście do realnej schizmy. Jedną z najważniejszych przyczyn głębokich podziałów wśród niemieckich katolików jest ocena homoseksualizmu. Niestety, Niemcy stają się coraz bardziej społeczeństwem ateistycznym.

Dlaczego?

Przyczyn jest oczywiście wiele. Dobrobyt, konsumpcyjny styl życia, rozwój naukowo-techniczny, intelektualne konsekwencje reformacji Marcina Lutra, wpływ oświeceniowego rozumienia religii i moralności, pedofilia klerykalna itd. 2 kwietnia 2021 roku na portalu internetowym Deutsche Welle ukazał się bardzo ciekawy materiał dotyczący religii w kraju nad Renem. Deutsche Welle to międzynarodowy nadawca multimedialny, który dociera ze swoim przekazem w 30 językach do 250 milionów odbiorców. Autorem artykułu jest niemiecki teolog i publicysta Alexander Görlach. Analizując obecny kryzys niemieckiego katolicyzmu, pisze on następujące słowa: „W 2050 roku w każdej wsi i miasteczku w Niemczech będą znajdowały się piękne architektonicznie sale koncertowe, restauracje i kluby. A dzieci będą pytać, kim są postacie przedstawione na witrażach”.

W czasie pandemii sytuacja dla katolików jest wyjątkowo ciężka. Utrudnione jest korzystanie z sakramentów, uczestniczenie we Mszy świętej. Jak w takim razie przeżyć Wielkanoc, aby przez pandemię nie zagubić podczas świąt tego, co w nich najważniejsze?

Owszem, sytuacja jest trudna dla katolików, ale nie tylko dla tej wspólnoty wyznaniowej. Reżim sanitarny dotyczy wszystkich form kultu bez wyjątku. Ograniczenia wprowadzone w wielu krajach świata z powodu pandemii koronawirusa dotyczą także meczetów, synagog czy świątyń hinduistycznych. Obostrzenia w naszym kraju są dość łagodne. Nie ma u nas godziny policyjnej. Nie ma zakazu przemieszczania się między gminami czy powiatami. W pewnym sensie w poszczególnych parafiach nauczyliśmy się przeżywania religijności zgodnie z obostrzeniami sanitarnymi i stawianymi przez pandemię wymaganiami.

Wierni w parafiach akceptują nową sytuację?

Różnie to wygląda, ale zasadniczo tak. Są limity wiernych w naszych świątyniach, w kościołach zakładamy maseczki, dokonujemy dezynfekcji, przestrzegamy zasady dystansu. Jeśli ktoś ma problemy zdrowotne, to nie udaje się do świątyni, ale korzysta z radia, telewizji czy Internetu. W pewnym stopniu pandemia nas wielu rzeczy nauczyła. Także przeżywanie religijności dostosowało się do tych okoliczności. Przy odrobinie dobrej woli i zdrowego rozsądku, także w czasie zarazy można przeżyć po Bożemu święta Zmartwychwstania Pańskiego.

Media obiegła wiadomość o przerwaniu nabożeństwa Męki Pańskiej w jednym z kościołów w Londynie, w którym w Wielki Piątek zgromadzili się na nabożeństwie nasi rodacy. Wiernym nakazano wracać do domów, grożąc mandatami. Z kolei w Polsce lewica głośno nawołuje do całkowitego zamykania kościołów. Nie jest czasem tak, że dla niektórych środowisk pandemia to jedynie pretekst, aby uderzać w Kościół?

W przestrzeni publicznej pojawia się cała masa nonsensów, bzdur, andronów. Z jednej strony, rzeczywiście w naszej Ojczyźnie środowiska antyklerykalne wykorzystują obecną sytuację do ataku na katolików. Na obecnym etapie rozwoju pandemii postulat zamykania kościołów jest bezzasadny. W Polsce można bezpiecznie sprawować kult religijny z zachowaniem reżimu sanitarnego. Z drugiej strony, niektóre środowiska katolickie wciąż negują istnienie pandemii koronawirusa, nie respektują wymogów sanitarnych i sprzeciwiają się szczepieniom przeciw COVID-19.

Czy można mówić o swego rodzaju buncie?

Zdecydowanie tak. Kilkanaście dni temu ksiądz profesor Tadeusz Guz z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przekonywał, że wierni nie powinni przejmować się obostrzeniami sanitarnymi związanymi z pandemią koronawirusa. Oskarżył służby państwowe o to, że pracują dla diabła. W ubiegłym roku twierdził, że przed udzielaniem Komunii świętej księża nie muszą robić dezynfekcji, ponieważ „mają konsekrowane dłonie”.

Może to wyjątek?

Skądże znowu. Znam osobiście wielu księży, którzy od roku ostentacyjnie nie zakładają maseczek i nie dokonują dezynfekcji dłoni przed udzielaniem Komunii świętej. Kilka dni temu ks. Zbigniew Załęcki, proboszcz parafii Łęg w diecezji płockiej, zwrócił się z apelem do wiernych, aby nie wierzyli w pandemię, ponieważ jest ona wymysłem szatana i że jeśli ktoś się zarazi w kościele koronawirusem i umrze, będzie to śmierć męczeńska. Niestety, ks. Guz i ks. Załęcki to nie wyjątki. Tak myślą tysiące księży i zakonników w naszym kraju. To głupota, magia i zabobon.

Od ponad roku próżno na co dzień szukać pozytywnych informacji. Zdecydowana ich większość dotyczy właśnie pandemii, kolejnych obostrzeń, złych informacji na temat stanu gospodarki. Jak odnaleźć w tych trudnych czasach nadzieję? Wielkanoc to w końcu okres, kiedy właśnie nadzieja jest jednym ze słów bardzo często powtarzanych.

Rzeczywiście czas pandemii to długie rekolekcje wielkopostne na temat życia, cierpienia, śmierci. Obrazy dotyczące tej tematyki towarzyszą nam od rana do wieczora na ekranach naszych telewizorów. Ciągle widzimy na ulicach naszych miast karetki na sygnale, które przewożą do szpitali ludzi ciężko chorych, często umierających. Mamy od roku długi Wielki Post, który nas przygotował do tegorocznych świąt wielkanocnych w sensie religijnym, metafizycznym, aby jeszcze bardziej uwierzyć, że to nie śmierć jest ostatecznym etapem życia człowieka.

Gdzie zatem szukać źródeł nadziei?

Główne przesłanie świąt Zmartwychwstania Pańskiego dotyczy zwycięstwa życia nad śmiercią. Chrystus Zmartwychwstały daje nam obietnicę życia wiecznego. To dzięki niej żyjemy nadzieją, że wraz ze śmiercią naszego ciała nie wszystko się kończy, ale zaczyna na nowo. Nadzieja to także przekonanie, że nadejdzie lepsza przyszłość – pokonamy pandemię i na nowo będziemy cieszyć się życiem. Warto podkreślić, że chrześcijańskie rozumienie nadziei jest głęboko zespolone z wiarą i miłością. Prawie dwa tysiące lat temu pisał św. Paweł w Pierwszym Liście do Koryntian: „Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość – te trzy: z nich zaś największa jest miłość”.

Rozmawiał Damian Świerczewski