Zwiększenie „solidarności” w zakresie polityki migracyjnej – komunikat Komisji Europejskiej

Dokument podkreśla kluczowe obszary działań państw członkowskich, w tym ustanowienie wspólnego systemu informacyjnego dla migracji i azylu, wzmocnienie procedur zarządzania granicami, wdrożenie bardziej sprawiedliwych procesów azylowych i mechanizmu „solidarności” w zakresie relokacji między państwami członkowskimi oraz opracowanie strategii integracji i powrotów.

W dokumencie przedstawiono dziesięć elementów składowych planu wdrożenia paktu azylowo-migracyjnego. Należy do nich m.in. wprowadzenie Wspólnego Systemu Informacji o Migracji i Azylu (Eurodac). Ma on umożliwić krajom UE stosowanie nowych zasad „solidarności” i „odpowiedzialności” i wspierać je w tym zakresie. Postulowane jest także ustanowienie ram prawnych przeprowadzania szybkich i skutecznych procedur kontroli na granicy zewnętrznej Unii Europejskiej. Oceniano by wtedy na bieżąco zgodność z prawem unijnym w zakresie praw osób ubiegających się o azyl i procedur określania odpowiedzialności za wnioski o azyl.

Komunikat zakłada również umożliwienie wcześniejszego dostępu do rynku pracy i opieki zdrowotnej dla osób, którym przyznano ochronę międzynarodową, oraz większą ochronę rodzin, dzieci i wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania. Deklarowanym celem dokumentu jest także usprawnienie procesu oceny i podejmowania decyzji w odniesieniu do poszczególnych wniosków, w tym zbadania legalności ustanowienia przyspieszonych procedur azylowych dla wniosków o niskiej szansie powodzenia.

W komunikacie określono również ramy prawne dotyczące odsyłania nielegalnych migrantów do ich krajów pochodzenia, przy uwzględnieniu zgodności z prawem międzynarodowym, szczególnie w zakresie zasady „non-refoulement” (odmowa odesłania kogoś do miejsca, w którym grozi mu prześladowanie).

Komisja Europejska postuluje też ustanowienie ram prawnych wspierających integrację beneficjentów ochrony międzynarodowej w państwach członkowskich UE. Wprowadzane mają zostać inicjatywy promujące integrację społeczną, dostęp do edukacji i możliwości zatrudnienia. komunikat dotyczy również m.in. wzmocnienia zarządzania granicami i współpracy między agencjami straży przybrzeżnej państw członkowskich, środków prawnych mających na celu zwalczanie handlu ludźmi i przemytu migrantów czy stworzenia ram prawnych dotyczących krajowych planów awaryjnych w celu radzenia sobie z nagłym napływem migrantów lub sytuacjami kryzysowymi.

Wspólny plan wdrożenia zostanie przedstawiony państwom członkowskim na posiedzeniu Rady do Spraw Wewnętrznych, po czym zostanie wykorzystany jako podstawa do przygotowania Krajowych Planów Wdrażania przez państwa członkowskie, które mają zostać opracowane do grudnia 2024 roku.

W pierwszym kwartale 2025 roku Komisja Europejska oceni Krajowe Plany Wdrażania i przekaże państwom członkowskim zalecenia dotyczące ich poprawy. W dalszej części roku państwa członkowskie będą kontynuować wdrażanie swoich Krajowych Planów, przy jednoczesnym uwzględnianiu zaleceń Komisji. Komisja Europejska będzie monitorować postępy wdrażania i zapewniać państwom członkowskim wsparcie techniczne.

- Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie wdrażania paktu azylowo-migracyjnego jest swego rodzaju instrukcją obsługi reformy europejskiego systemu migracyjnego. Plan zawiera wiele kontrowersyjnych założeń, np. posługuje się terminem „zwiększenia solidarności i odpowiedzialności między państwami członkowskimi”, odnosząc to do faktu, że państwa graniczne UE są „pod presją” ze względu na migrację, jednak powoduje również, że wszystkie kraje będą bezpośrednio zobowiązane do pomocy poprzez przyjęcie migrantów lub nakłady finansowe. Między innymi z tego powodu sam pakt migracyjno-azylowy jest kwestią budzącą duże kontrowersje nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie – podkreśla Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.