Kwestia papieskiej nieomylności jest nieraz przyczyną wielu niejasności. Problem jest dyskutowany choćby w kontekście niektórych wypowiedzi papieża Franciszka. A zatem, krótko i na temat.
Dogmat o nieomylności Ojca Świętego sformułowany został w 1870 podczas Soboru Watykańskiego I i ogłoszony przez Piusa IX w konstytucji Pastor aeternus:
„Za zgodą świętego Soboru nauczamy i definiujemy jako dogmat objawiony przez Boga, że Biskup Rzymski, gdy mówi ex cathedra – tzn. gdy sprawując urząd pasterza i nauczyciela wszystkich wiernych, swą najwyższą apostolską władzą określa zobowiązującą cały Kościół naukę w sprawach wiary i moralności – dzięki opiece Bożej przyrzeczonej mu w osobie św. Piotra Apostoła posiada tę nieomylność, w jaką Boski Zbawiciel chciał wyposażyć swój Kościół w definiowaniu nauki wiary i moralności.”
W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy z kolei: „Nieomylnością tą [w dziedzinie wiary i moralności] z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymu [czyli papież], głowa Kolegium Biskupów, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze, ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów.”
Abyśmy zatem mogli mówić o nieomylności papieskiej, papież:
- po pierwsze, musi wypowiadać się w sposób definitywny, zabierając głos jako nauczyciel całego Kościoła,
- po drugie, z intencją ogłoszenia prawdy obowiązującej wszystkich wierzących,
- po trzecie, wypowiedź dotyczyć musi wiary i moralności.
* Czy zatem, wypowiedzi papieży w dziedzinie sztuki, polityki, regulacji prawnych, czy sportu należą do tego rodzaju wypowiedzi?
Nie. I jest to chyba jasne dla każdego. Zresztą - i to również powinno być oczywiste - aby wypowiedź papieska uznana została za nieomylną, muszą być spełnione wszystkie warunki, które wymieniono w powyższej soborowej definicji.
* Czy zatem przywilej nieomylności dotyczy sytuacji, gdy papież wypowiada się podczas wywiadu lub prywatnej rozmowy przy kawie komentując kwestie wiary i moralności?
Nie. Gdyż nie są to wypowiedzi ex cathedra.
* Czy do takich wypowiedzi należą papieskie przemyślenia, zaczynające się od słów "wydaje się słuszne, że" a dotyczące nawet ważnych spraw wiary?
Też nie. Gdyż trudno tu mówić o jakimś definitywnym określeniu.
* Czy mamy do czynienia z nieomylnością papieską, gdy wydaje dokument, zawierający wytyczne, które mają obowiązywać duchownych w Ameryce Łacińskiej?
Nie. Choćby z tego względu, że nie jest to nauka która miałaby obowiązywać cały Kościół.
* Czy papieże często z owego przywileju nieomylności korzystają?
Nie.
* Kiedy ostatnio w czasach najnowszych mieliśmy do czynienia z tego rodzaju wypowiedziami?
1 listopada 1950 roku papież Pius XII w konstytucji Munificentissimus Deus formułował dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny.
Jan Paweł II wypowiedział się podczas swego pontyfikatu ex cathedra jeden jedyny raz, gdy w encyklice Evangelium vitae, powołując się na autorytet Piotra i Pawła, stwierdził, że aborcja i eutanazja są aktami głęboko niemoralnymi.
* Czy nieomylność papieska została "wymyślona" podczas Soboru Watykańskiego I?
Nie. Kwestia ta, która zdefiniowana została wówczas uroczyście, była przedmiotem wiary od początków istnienia Kościoła.
Tomasz Poller