Od niemal 2800 lat Grecy nazwali półwysep Apeniński „Oentaria”, co oznacza “ziemia wina”. Stwierdzenie to ma swoje uzasadnienie również w czasach obecnych, ponieważ we Włoszech uprawia się około dwóch tysięcy odmian winogron w 20 regionach administracyjnych, w skład których wchodzi 95 prowincji. Ten niewielki, egzotyczny kraj, jest drugim na świecie pod względem powierzchni winnic, a Włosi są obecnie największym producentem wina na świecie, co stanowi jedną piątą produkcji światowej.

Wyróżniamy cztery rodzaje oznaczeń win włoskich:

  • DOCG – (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) – kontrolowane oznaczenie gwarantowanego pochodzenia, jest to najwyższa klasa jakości wina.
  • DOC – (Denominazione di Origine Controllata) – kontrolowane oznaczenie pochodzenia wina.
  • IGT – (Indicazione Geografiche Tipici) – dotyczy wina regionalnego, gdzie dopuszcza się jedynie 15 % szczepów pochodzących z innego regionu.
  • VDT – (Vino da Tavola) – jest to wino stołowe, najbardziej popularne, sprzedawane masowo.

Klimat kraju wyodrębnił cztery główne grupy wina charakterystyczne dla danych regionów. Produkcja dotycząca północno-zachodniego obszaru koncentruje się przede wszystkim na gorzkawo-słodkich wermutach i cierpkich winach idealnych w zestawieniu z wyborną dziczyzną i niektórymi gatunkami serów. Część północno-wschodnia słynie z produkcji najlepszego na świecie wina musującego, a centralna część Włoch jest kolebką wyśmienitego Chianti Classico. Wytwarzane tu wina maja miano “najbardziej włoskich”, czyli wyjątkowych i nieocenionych. Południe Włoch daje najbardziej szlachetne wina znane na całym świecie. Należy do nich m.in. bardzo słodkie wino Marsala, czy też wytrawne białe i czerwone wina o wyższej zawartości alkoholu od 15 do18 procent.

Każdy region administracyjny Włoch charakteryzuje inny rodzaj produkowanego wina.
Piemont z północno-zachodniej części Włoch, jest to obszar win cierpkich i mocnych. Ze szlachetnego Nebbiolo, wyrabia się m.in. Barolo, Barbaresco, Gattinara i Ghemme – wszystkie te wina są oznaczone apelacją DOCG. Do najbardziej popularnych win czerwonych należy wyśmienite Barberę, a zaraz za nim Dolcetto, cenione przede wszystkim za głęboki, dojrzały smak. Ze szczepu Brachetto powstaje słodkie i lekkie czerwone wino, oznakowane apelacją DOCG jako Brachetto d’Acqui. Listę lokalnych odmian winorośli uzupełniają Freisa i Grignolino, z których w Piemoncie powstają najwyższej jakości czerwone wina. Obok piemonckich win czerwonych około jedna trzecia win klasyfikowanych to wina białe. Jest to głównie oznaczone apelacją DOCG – Asti, a także szampańskie Spumante jak i delikatnie musujące Moscato d’Asti. Całe bogactwo regionu dopełnia uhonorowane niedawno apeacją DOCG białe wytrawne Gavi, produkowane z lokalnej odmiany Cortese. Trydent z północno-wschodniej części Włoch króluje w produkcji ciężkich win czerwonych o charakterystycznym truskawkowym lub śliwkowym posmaku. Białe wina pochodzące z Trydentu i okolic jeziora Garda, są natomiast łagodne i lekkie. Jednym z win tego regionu jest Teroldego Rotaliano. Wina ze szczepu teroldego są dobre i nie należą do tanich, pomimo tego, że produkowane są na dużą skalę.

Wenecja Euganejska również w części północno-wschodniej ze stolicą w Wenecji. Tu w regionie Veneto produkuje się wina na skalę przemysłową. Do najznakomitszych lekkich białych i czerwonych win tego regionu należą Soave i Valpolicella. Wyróżniamy też bardziej luksusową odmianę – Soave Classico. Produkują ją niewielkie winnice, i jest ona trudno dostępna w tradycyjnych polskich sklepach. Wina Recioto Amarone i Recioto Amabile produkowane są z suszonych winogron. Weneccy gondolierzy gustują w lekkim białym winie Recioto Sovae, który urzeka delikatnym miodowym smakiem. olejny region zajmujący środkową część Włoch to Abruzja – produkowane tam czerwone soczyste Montepulciano d’Abruzzo cechuje się typowo włoskim smakiem i można je kupić w dość przystępnej cenie. W Toskanii ze stolicą we Florencji w centralnej części Włoch rodzą się najsłynniejsze włoskie wina. Na ich czele stoi lekko gorzkawe Chianti, którego charakter zmienia się w zależności od producenta. Najbardziej luksusowe wina z Toskanii i tym samym najdroższe, to Vino Nobile di Montepulciano i Brunello di Montalcino. W tym regionie produkuje się także białe wina z suszonych winogron np.: Vino Santo.

Umbria w środkowej części Włoch, tutaj najbardziej popularne jest białe Orvieto Classico o lekko orzechowym smaku. Z win czerwonych warto wyszczególnić Umbria Sagrantino, o wyjątkowym aromacie przypraw. W pozostałych regionach tej części Włoch takich jak np.: Marche filozofia produkcji wina ewoluowała w stronę łączenia własnych sprawdzonych szczepów takich jak Montepulciano, Sangiovese, Vernaccia Nera, Serrapetrona, Verdicchio ze szczepami innych regionów, co dało wspaniały efekt końcowy produkcji. Region słynie z doskonałych szczepów białych winogron. Najpopularniejsze z Marche nie tylko na rynku włoskim jest wino Verdicchio dei Castelli di Jesi, a za najbardziej wykwintne uznaje się Rosso Conero Riserva, czerwone wino z aromatycznego szczepu Montepulciano.

Ostatni region, o którym warto wspomnieć to Sycylia ze stolicą w pięknym Palermo w południowej części WItalii. Najbardziej znanym sycylijskim winem o dużej zawartości alkoholu jest Marsala. Na uwagę zasługuje też bardzo mocne, czerwone wino Nero d’Avola.

Wina charakteryzuje się m.in. ze względu na rocznik, chociaż nie oznacza to wcale, że im starsze wino tym lepsze. Istotne znaczenie ma jakość winogron, z jakich ono powstaje i sposób leżakowania. Istnieją gatunki win, które po wieloletnie leżakowaniu osiągają prawdziwą pełnię smaku, ale w rzeczywistości większość win smakuje lepiej tuż po zabutelkowaniu. Wiele korkowanych win już po kilkunastu miesiącach traci lekkość, świeżość i aromat. Wina sprzedawane są w butelkach lub kartonach. Wewnątrz kartonu znajduje się plastikowy worek przechowujący trunek podobnie jak szklana butelka. Naturalnie przy organizowaniu eleganckich przyjęć zdecydowanie wybierajmy wino butelkowane. Rodzaj butelki ma duże znaczenie estetyczne.

Mitem okazały się również naturalne korki, a znawcy wina są zgodni, że na zawartość butelki lepiej wpłynie dobry korek sylikonowy niż złej jakości korek naturalny. Niewykluczone, że z czasem oba rodzaje korków wyparte zostaną przez zakrętkę, całkowicie neutralną dla wina.

Zawartość alkoholu w winie dodaje mu wyrazistości. Dobrze, gdy wino ma ok. 13 % lub więcej. Jeśli chodzi o zawartość siarczynów w winie, która wielu ludzi zniechęca, a nawet przeraża nie mają one większego znaczenia dla zdrowia, ponieważ ich zawartość w tym szlachetnym napoju jest minimalna. Zaznaczanie tej informacji na etykiecie wiąże się wyłącznie z wymogami Unii Europejskiej.

Wśród włoskich win do dłuższego przechowywania w chłodnych piwnicach można zaliczyć toskańskie Brunello di Montalcino oraz Barolo i Barbaresco z okolicy Piemontu.

Wina świetnie uzupełniają się z różnymi potrawami, ale także z tzw. przekąskami. Deska serów udekorowana migdałami, oliwkami, winogronami, czy innymi owocami w parze z dobrym winem to idealny sposób na spędzenie romantycznego wieczoru we dwoje, a także spontaniczne spotkania z przyjaciółmi.

Aldona Rogulska/SWP